Litsebi tsa linaleli li hlokometse tsa khale ka ho fetisisa (le tse hole haholo) lesoba le letšo ho tloha qalong bokahohleng e qalileng ho tloha lilemong tse limilione tse 400 kamora ho phatloha ho hoholo. Ho makatsang ke hore sena ke makhetlo a ka bang limilione tse 'maloa ho feta boima ba Letsatsi. Tlas'a kutloisiso ea hajoale ea sebopeho sa lesoba le letšo, e khōlō joalo lesoba le letšo e lokela ho nka lilemo tse limilione tse likete ho hōla ho fihlela boholo bona empa, ka mokhoa o tsotehang, joale ho bokahohleng e ne e le lilemo tse limilione tse 400 feela.
Pejana, bafuputsi ba ne ba e-na le, ka ho kopanya lintlha tse tsoang ho Chandra X-ray Observatory le JWST, fumane a lesoba le letšo ho UHZ1 galaxy seo ke sa lilemo tse limilione tse 470 ka mor'a ho phatloha ho hoholo.
Joale, Sebelisa James Webb Space Telescope (JWST) data, litsebi tsa linaleli li hlokometse a lefifi ho GN-z11 galaxy seo ke sa lilemo tse limilione tse 400 ka mor'a ho phatloha ho hoholo. Sena se etsa sena lesoba le letšo ea khale ka ho fetisisa e kileng ea bonoa (li-BH ha li hlokomeloe ka ho toba empa li bonoa ka mokhoa o sa tobang ke khanya ea pale ea swirling accretion disc e potolohileng eona) ho tloha qalong. bokahohleng. Leseli le nkile lilemo tse ka bang libilione tse 13.4 ho fihla sebonela-hōle sa JWS.
Sena se sa tsoa fumanoa lesoba le letšo ho tloha hoseng bokahohleng e kholo ka ho fetisisa, hoo e ka bang limilione tse 'maloa ho feta boima ba Letsatsi. Se khahlang ka lesoba lena le letšo ke hore na e ka ba le boima bo bokaale joang hore e be matlahali.
Masoba a matsho li thehoa ho tloha ho putlama ha masalla a naleli e shoeleng tlas'a matla a khoheli ha mafura a fela, haeba boima ba pele ba naleli ke matla a letsatsi a fetang 20 (> 20 M⦿). Supermassive masoba a matsho li thehoa ha boima ba pele ba naleli e ka ba makhetlo a lekholo ho boima ba Letsatsi.
Tumellanong le sena, supermassive lesoba le letšo joalo ka e fumanoeng haufinyane ho tloha qalong bokahohleng e lokela ho nka libilione tsa lilemo ho theha le ho hola empa ho bokahohleng e ne e le lilemo tse ka bang limilione tse 400 feela.
Na ho na le tsela e 'ngoe ea ho theha li-BH tse kholohali? Mohlomong, maemo a pele bokahohleng lumella sena lesoba le letšo ho tsoaloa e le kholo kapa e jele ntho ho monga yona galaxy ka boyona ka lebelo le phahameng haholo hofeta kamoo ho nahanoang ka teng.
***
References:
- NASA 2023. Litaba - Libonela-hōle tsa NASA Li Fumana Rekoto-e Fetang Black Hole. E ngotsoe ka la 6 Pulungoana 2023. E fumaneha ho https://www.nasa.gov/missions/chandra/nasa-telescopes-discover-record-breaking-black-hole/ Preprint e fumaneha ho https://doi.org/10.48550/arXiv.2305.15458
- Univesithi ea Cambridge Research - Litsebi tsa linaleli li lemoha lesoba le letšo la khale ka ho fetisisa le kileng la bonoa. E ngotsoe 17 January 2024. E fumaneha ho https://www.cam.ac.uk/research/news/astronomers-detect-oldest-black-hole-ever-observed/
- Maiolino, R., Scholtz, J., Witstok, J. et al a. Mokoti o monyane le o matla o motšo Bokahohleng ba pele. Nature (2024). https://doi.org/10.1038/s41586-024-07052-5 Preprint e fumaneha ho https://doi.org/10.48550/arXiv.2305.12492
***